του Γιώργου Παπαμώκου*
Δεν αξίζει στους Ηπειρώτες και στην Ήπειρο η
κατάντια της.
Ο τόπος μας, η Ήπειρός
μας, θεωρείται η πιο φτωχή Ελληνική περιφέρεια της Ευρώπης με κατά κεφαλήν ΑΕΠ
ίσο με το 55%(!) του Ευρωπαϊκού μέσου όρου σύμφωνα με την Ευρωπαική Στατιστική
Υπηρεσία.
Ας αναλογιστούμε κάποια
από τα δεδομένα της περιοχής μας και ας διατυπώσουμε το ερώτημα: Αλήθεια αυτό
αξίζουμε; Η Ήπειρος μειονεκτεί;
Ας εξετάσουμε
συνοπτικά δύο πολύ σημαντικούς
παράγοντες από τους πολλούς που πρέπει να μελετηθούν:
1.
Το ανθρώπινο
δυναμικό
2.
Την γεωοικονονικό
μας δυναμικό
Αναλυτικά:
1.
Μήπως το ανθρώπινο
δυναμικό μας πάσχει; Μήπως οι Ηπειρώτες ανά τους αιώνες στάθηκαν ανίκανοι να δημιουργήσουν πλούτο; Μήπως ο
Ηπειρώτης δεν είχε κατορθώσει μεσα στους αιώνες να παράγει συνεχώς πλούτο, πνεύμα,
πολιτισμό και ανθρώπινο βιωματικό παράδειγμα είτε στην Ήπειρο είτε μακρυά από
αυτή;
Από τα πολλά ανθρώπινα παραδείγματα,
διαφωτιστών, ηρώων, εμπόρων, λόγιων κ.α.
θα επιλέξω μια ειδική ομάδα ανθρώπων. Αν κάποιος έχει τη στοιχειώδη δυνατότητα
της ανάγνωσης ας μελετήσει τη ζωή και το έργο των Ηπειρωτών Εθνικών Ευεργετών.
Και θα λάβει απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Κρίσιμο είναι να κατανοήσει όμως
και κάτι βαθύτερο: Μια στάση ζωής των ανθρώπων
αυτών που ξαναχτίσανε εν μέρει την Ελλάδα. Οι άνθρωποι αυτοί εκτός από το
κεφάλαιο που δώρισαν, μάς κληρονόμησαν και ένα μεγάλο ηθικό και πολιτισμικό
κεφάλαιο. Δεν θέλω να γράψω πολλά πάνω σε αυτό το θέμα διότι το έχουν κάνει ήδη
πολλοί πριν από εμένα πολύ επιτυχημένα και στοχευμένα. Για όσους έχουν φοιτήσει
σε σχολείο των Ιωαννίνων ή της Ηπείρου, η ιστορία και η απόδοση τιμής στους
Ευεργέτες έγινε βίωμα ακόμη και αν ήταν οι τελευταίοι μαθητές της τάξης. Ακριβώς γιατί ήταν βίωμα: Πολλά από τα σχολεία
που φοιτούσαμε ήταν δωρεές ευεργετών: Βούλγαρης, Ζωσιμάς, Μελάς, Καπλάνης κ.α.
2.
Μήπως μειονεκτούμε
λόγω της μορφολογίας της Ηπείρου; Μήπως
η γεωγραφία δεν μας ευνοεί; Μήπως ο τόπος μας είναι άγονος, «κακοτράχαλος» και
φτωχός; Για να δούμε μερικά μόνο χαρακτηριστικά του:
Ø
Ο τόπος μας κατείχε
(πριν την ανθρώπινη παρέμβαση) μια από τις ιδανικότερες περιοχές του πλανήτη
για ιχθυοκαλλιέργεια: Τον Αμβρακικό.
Ø
Ο τόπος μας είναι
ικανός να παρέχει χειμερινό και θερινό τουρισμό είτε σε πολύ όμορφα ορεινά τοπία είτε στις δυτικές και
νότιες ακτογραμμές του σε αποστάσεις που καλύπτονται σε λιγότερο από μίαμιση
ώρα πλέον. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού σε πανέμορφα ποτάμια, λίμνες και
πηγές. Περιηγητικό τουρισμό.
Γαστρονομικό τουρισμό. Πολιτισμικό τουρισμό από το θέατρο της Δωδώνης μέχρι και
τα βυζαντινά της μνημεία ή ακόμη και μια απλή πορεία στα νερά του Αχέροντα.
Ø
Η περιοχή μας
είναι πλούσια, σε πανίδα και χλωρίδα, σε φαρμακευτικά φυτά.
Ø
Η περιοχή μας
έχει τη δυνατότητα να παράγει τόσο φρούτα και λαχανικά όσο και κρέας αλλά και
γαλακτοκομικά προϊόντα κα υπό προϋποθέσεις μπορεί κάποιοι από αυτούς του κλάδους
να εξελιχθούν σε βαριά βιομηχανία της περιοχής. Αλλά και νέου τύπου καλλιέργειες.
Ø
Είναι από τις
πιο πλούσιες περιοχές, αν όχι η πιο πλούσια, σε υδάτινους πόρους. Θυμηθείτε τη σημασία του υδάτινου παράγοντα.
Θα παίξει σημαντικό ρόλο στα επόμενα χρόνια.
Ø
Ακόμη και
σήμερα η Ήπειρος το όνομά της - είναι brand name για το νερό, τα
γαλακτοκομικά, τα πτηνοτροφικά προιόντα τις πίτες της.
Ø
Από την
Ηγουμενίτσα ως το Μέτσοβο και από τον Αμβρακικό μέχρι τις πηγές του Αώου η
περιοχή μπορεί να παράγει πλήθος προϊόντων στον πρωτογενή τομέα ενώ υπό προυποθέσεις μπορεί να καλύψει και τις
ενεργειακές τις ανάγκες βασισμένη σε ήπιες μορφές ενέργειας αλλά και στον
ορυκτό της πλούτο. Για όσους ζούμε την
Ήπειρο, τα παραπάνω είναι τρόπον τινά δεδομένα. Δεν θα αναλύσω σ’ αυτό το
κείμενο το τι μπορεί να προσφέρει το επιστημονικό δυναμικό διότι η δομή του
τρέχοντος κειμένου είναι περισσότερο προτρεπτική για αφύπνιση και δεν συγκλίνει
με την πολύ μελετημένη και αυστηρά τεκμηριωμένη δομή ενός επιστημονικού
κειμένου. Θα γίνει με άλλο κείμενο και όχι μόνο από έμενα .
Ø
Η Ήπειρος
τέλος είναι η δυτική πύλη της Ελλάδας και μπορεί να παίξει δημιουργικό ρόλο
στην ανάπτυξη άλλων βαλκανιων χωρών με τις οποίες συνορεύει.
Συνοπτικά θα κατέληγα στο ότι η Ήπειρος και η Ελλάδα
γενικότερα δημιουργούν το εξής παράδοξο:
Ο τόπος μάς δίνει πλήθος δυνατοτήτων
παραγωγής πλούτου και η Ήπειρος αλλά και η χώρα μας είναι από τις πιο φτωχές
περιοχές της Ευρώπης.
Και αυτό συνάδει πλήρως με τη ρήση
του Μ. Χαραλαμπίδη: η Ελλάδα θα έπρεπε να δανείζει και όχι να δανείζεται.
Η πιο προφανής αιτία,
ειδικά για την Ήπειρο, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι η απομόνωση της περιοχής
λόγω της ανυπαρξίας οδικών, σιδηροδρομικών, λιμενικών και αεροπορικών συνδέσεων
με το υπόλοιπο κομμάτι της χώρας. Φταίει
γι αυτό η μορφολογία του εδάφους; Τότε η
Ελβετία θα έπρεπε να είναι πλήρως αποκλεισμένη. (Αντιθέτως η Ελβετία δεν είναι
καθόλου αποκλεισμένη. Για μια σειρά λνη,﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽εποχς
ευεργέτες λειτουετεις ποια χρονια θα :ik;h k;vn όγων αλλά καινη,﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽εποχς ευεργέτες λειτουετεις ποια
χρονια θς :ik;h k;vn γιατί χρησιμοποίησε
την ιδιότητά της ως αποθετήριο του κλεμμένου από τους άλλους λαούς πλούτου, είναι
πλούσια και σε δίκτυα μεταφοράς. Αλλά
και σε εμάς τα χρήματα δεν λείψανε. Ας θυμηθούμε ότι το εθνικό κληματολόγιο,
όπως και άλλα έργα, πληρώθηκε μια φορά
από τα Ευρωπαϊκά ταμεία και μια από την τσέπη μας.)
Τα παραπάνω είναι ένα ελάχιστο μέρος της κληρονομιά μας και των αδυναμιών του τόπου μας. Και
παρουσιάζονται πολύ συνοπτικά σε αυτό το κείμενο, πιο πολύ ως έναυσμα για σκέψη
και για την κατανόηση του φαινομένου που ονομάζω «Το παράδοξο της Ηπείρου» αν
και περιγράφει και πολλές άλλες
περιφέρειες της χώρας, αν όχι όλη την χώρα. Τα παραπάνω πλεονεκτήματα δεν καθορίζουν ακόμη το παρόν μας. Το παρόν μας είναι φτωχοποίηση, εγκατάλειψη του
χώρου, μετανάστευση και έχει προκαθοριστεί από πολιτικές των τελευταίων σαράντα
χρόνων. Γιατί; Τι φταίει;
Ας προσπαθήσουμε να
κάνουμε μια παράλληλη ποιοτική σύγκριση για τους εθνικούς ευεργέτες και τους πόρους
που διέθεσαν, με τους πόρους που αξιοποιήθηκαν από πακέτα Ντελόρ, το Β’ ΚΠΣ το
Γ’ ΚΠΣ, το ΕΣΠΑ και αυτών που έρχονται τα επόμενα χρόνια: Ο πλούτος από τους
εθνικούς ευεργέτες λειτούργησε, αν το σκεφτεί κανείς για την εποχή εκείνη, σαν
ένα είδος ευρωπαϊκού πακέτουβοήθειας του πρόσφατου παρελθόντος. Αναγέννησε την
Ελλάδα και της έδωσε κοινωνική πρόνοια, παιδεία, υγεία, πολιτισμό, διαφωτισμό, στρατιωτικό
εξοπλισμό και κυρίως ήθος και βιωματικό παράδειγμα. Τα χρήματά τους, όλοι έχουμε
την αίσθηση ότι πιάσανε τόπο. Χωρίς να
λείπουν βέβαια και φαινόμενα ξένα προς τη θεληση των ευεργετών.
Τα Ευρωπαϊκά οικονομικά
πακέτα όλοι έχουμε την αίσθηση ότι σπαταλήθηκαν. Και αν έγιναν τα έργα που σχεδιάστηκαν έχουμε την αίσθηση ότι μας
κόστισαν «ο κούκος αηδόνι» ενώ υπηρέτησαν και ένα αντίστοιχο μοντέλο εξουσίας
και κράτους που έθρεψε μια πολυπλόκαμη διαφθορά που απομυζά τα θετικά των δομών
που δημιουργήθηκαν. Για παράδειγμα ενώ πολλά νοσοκομεία και μονάδες υγείας
δημιουργήθηκαν, αυτά σήμερα είναι σε κρίση και δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα
λόγω και της γιγάντωσης της διαφθοράς
στον τομέα της υγείας.
Μπορούμε όλοι να καταλάβουμε
λοιπόν τι φταίει. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης
ερμήνευσε με πολιτικό και επιστημονικό
λόγο το φαινόμενο αυτό. Επίσης ο Ελύτης
είχε αναφερθεί στα φαινόμενα της παθογένειας της πρόσφατης παρακμής μας. ( «Τα
Δημόσια και τα Ιδιωτικά» Ελύτης.)
Ας θέσουμε λοιπόν μερικά
ερωτήματα με σκοπό την κατανόηση των
πλεονεκτημάτων της περιοχής μας:
1.
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ
ΔΥΝΑΤΟΝ ΜΕ ΤΕΤΟΙΟ ΠΛΟΥΤΟ ΚΑΙ ΤΕΤΟΙΑ
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ Η ΠΙΟ ΦΤΩΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ;
2.
ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ
ΔΥΝΑΤΟΝ ΜΕ ΤΕΤΟΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΑ ΑΝΑΣΤΗΜΑΤΑ ΣΑΝ ΤΟΥΣ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΝΑ
ΑΝΕΧΟΜΑΣΤΕ Ή ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ ΝΑ ΟΡΙΖΟΥΝ
ΤΗ ΜΟΙΡΑ ΜΑΣ ΟΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΙ;
3.
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ
ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΑΥΘΕΝΤΙΚΑ ΛΑΙΚΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ΣΑΝ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΙΖΕΤΑΙ Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ;
Είναι καιρός και ανάγκη να αυτοοργανωθούμε με βάση
ένα στέρεο πολιτικό πλαίσιο αρχών που θα μας καθοδηγήσει να ερμηνεύσουμε την
υπάρχουσα κατάσταση, να μελετήσουμε την Ήπειρο και τη δυναμική της και να παρουσιάσουμε
ένα περιφερειακό σχέδιο, ένα σχέδιο της Ηπείρου δομημένο από Ηπειρώτες ή
γνώστες της Ηπείρου, αλλά και έμπειρους επιστήμονες και πολιτικούς ανεξαρτήτως καταγωγής. Ένα σχέδιο που θα δένει
αρμονικά με ένα εθνικό σχέδιο για το
σύνολο των περιφερειών της χώρας.
Ικανοί άνθρωποι υπάρχουν. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας πυρήνας από
ανθρώπους που μπορούν να λειτουγήσουν σε
αυτό το πλαίσιο. Τα πολιτικά χαλάσματα της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και των μεταλλαξεών
του (Ποτάμι, Ελιά, και διάφορα άλλα
πολιτικά ζόμπυ ή τζοτζέδες) αλλά και η αριστερά της κατάντιας, μάς πουλάνε πρόσκαιρα ελπίδα και μετά μας
κερνάνε το πικρό ποτήρι της απογοήτευσης.
Δείκτης του θυμού για όλα αυτά είναι τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής.
Ας βάλουμε μια τελεία στην παρακμή. Ένα γνήσιο ελληνικό πολιτικό, πολιτισμικό,
δημιουργικό κίνημα ανθρώπων που έχουν θάψει τους διαχωρισμούς δεξιός αριστερός,
μνημονιακός –αντιμνημονιακός και
πιστεύουν ότι μπορούν να ορίσουν τη μοίρα τους βασισμένοι στην κληρονομιά του
τόπου τους, στη γνώση, στη συμμετοχή στην τεκμηριωμένη και μελετημένη πρόταση και
στην αίσθηση του μέτρου και του ανθρωπισμού
ξεκινάει να πυρηνοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό στις περιφέρειες της
χώρας. Ας αφήσουμε την μιντιοκρατία των Αθηνών
να φυτεύει ελιές σε ποτάμια για να στερεοποιήσει τα πολιτικά πτώματα του
ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ και
ας αναζητήσουμε την αριστοκρατία της
συμμετοχής σε γνήσια ελληνικά λαϊκά κινήματα δημιουργίας.
Καλούμε τον κόσμο που αναζητά τη λύση
για τη χώρα να συμμετέχει ενεργά σε αυτή την προπάθεια με προοτπική η Ήπειρος
και η χώρα να αναγεννηθεί βασιμένη στις δυνάμεις της και όχι στις δάνειες. Μην
περιμένουμε σωτήρες, ή μεσσίες. Η μόνη σωτηρία μας βρίσκεται στα χέρια μας.
Μόνοι μας μπορούνε να χτίσουμε το μέλλον των παιδιών μας.
Κλείνω με ένα απόσπασμα από το έργο του Ελύτη «Τα
δημόσια και τα ιδιωτικά» που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε πως ο Ελληνικός
Βιωματικός Πολιτισμός έκρυβε πάντα μέσα του τη λύση του ιδανικού πολιτεύματος
για τον τόπο μας....
«... Κοντολογίς, να μπορούσαν και τη σημασία
των λαών να τη μετράνε όχι από το πόσα κεφάλια διαθέτουνε για μακέλεμα,
όπως συμβαίνει στις μέρες μας, αλλά απ' το πόση ευγένεια παράγουν,
ακόμη και κάτω από τις πιο δυσμενείς και βάναυσες συνθήκες, όπως ο δικός
μας ο λαός στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπου το παραμικρό κεντητό
πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι το πιό ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το
κιούπι το χράμι όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των
Λουδοβίκων. Τί σταμάτησε αυτά τα κινήματα ψυχής που αξιώθηκαν κι
έφτασαν ως τις κοινότητες; Ποιός καπάκωσε μια τέτοιου είδους αρετή, που
μπορούσε μια μέρα να μας οδηγήσει σ'ενα ιδιότυπο, κομμένο στα μέτρα της
χώρας πολίτευμα; Όπου το κοινόν αίσθημα να συμπίπτει με κείνο τών
αρίστων......»
*Ο Γιώργος Παπαμώκος είναι Χημικός , μέλος της ομάδας πολιτών Ευτοπία
